Filip Rot preminuo u 85. godini

[dropcaps round=”no”]N[/dropcaps]agrađivani pisac Filip Rot, vizionarski satiričar, poznat i po svom istraživanju maskuliniteta i života u jevrejskoj srednjoj klasi, umro je u svojoj 85. godini.

Endrju Vajli, Rotov agent, potvrdio je ovu vest u njujorškoj gradskoj bolnici, rekavši da je pisac umro od posledica komplikacija na srcu (srčana insuficijencija).

Rot se neustrašivo bavio temama seksa, smrti, asimilacije i sudbine, u rasponu od komičnog ludila u knjizi “Portnojeva boljka”, do elegičnog lirizma u “Američkoj pastorali”.

Bio je autor više od 25 knjiga, i beskopromisni realista, koji se suočavao sa čitaocima kroz svoj smeo, direktan stil u kojem je nipodaštavao lažne, sentimentalne nade u nebeske nagrade.

Bio je ateista, zaklet na odanost zemaljskim maštarijama, bilo da je osmišljavao pornografske funkcije sirove jetre, ili se prepuštao romantičnim fantazijama sa Anom Frank.

U “Zaveri protiv Amerike”, koju je objavio 2004. (i koja će ubrzo biti adaptirana u scenario od strane tvorca kultne serije The Wire Dejvida Simona), on smešta svoju sopstvenu porodicu pod vladavinu antisemitskog predsednika Čarlsa Lindberga.

U romanu iz 2010. “Nemeza”, opisao je epidemiju dečije paralize koja je zahvatila njegov rodni Nju Džerzi.

On je bio jedan od najvećih pisaca koji nikada nije dobio Nobelovu nagradu. Ali je dobio gotovo svaku drugu književnu počast osim nje, uključujući National Book Awards, Book Critics Circle i 1998. Pulicera za “Američku pastoralu”.

Već u svojim dvadesetim godinama objavio je prva dela kojima će oduševiti kritičare i kolege pisce, napisavši najbolje romane tokom 60ih i 70ih, uključujući “Ljudsku mrlju” i “Pozorište Sabat”, intenzivni narativ o požudi, koji je on smatrao svojim najboljim delom.

Identifikovao se kao američki pisac, ne jevrejski, ali za Rota je američko iskustvo i jevrejsko iskustvo često bila ista stvar.

Dok su njegovi prethodnici, poput Sola Beloua i Bernarda Malamuda, pisali o teškom privikavanju jevrejske zajednice na imigrantski život, Rotovi likovi predstavljaju njihovu sledeću generaciju. Njihov prvi jezik je bio engleski, i govorili su ga bez akcenta. Nisu upražnajvali nikakve rituale i nisu pripadali nijednoj sinagogi.

Američki san, ili noćna mora, bio je da će postati “jevreji bez jevreja, bez judaizma, bez cionizma, bez jevrejstva.” U realnosti, najčešće, to je značilo biti smatram Jevrejem među gentilima (svi oni koji nisu Jevreji, prim. prev), i gentilom među Jevrejima.

U romanu “The Ghost Writer”, citirao je jednog od svojih junaka, Franca Kafku: “Trebalo bi da čitamo samo one knjige koje nas grizu i ubadaju.”

Njegovi kritičari su njegove knjige odbacivali, kao da su roj pčela.

Feministkinje, Jevreji i jedna bivša supruga su ga stalno napadali preko štampe, a ponekad i u lice.

Žene su u njegovim knjigama povremeno bile tek nešto malo više od objekata požude, a časopis The Village Voice ga je jednom stavio na naslovnu stranu i opisao kao mizoginistu.

U toku jednog panela, moderator ga je napao zbog njegovog izvrgavanja Jevreja ruglu, i upitao ga da li bi na isti način pisao svoje knjige i u nacističkoj Nemačkoj.

Jevrejski intelektualac Geršom Šolem je nazvao roman Portnojeva boljka “knjigom kojoj su se svi antisemiti nadali.”

Kada je Rot dobio međunarodnu nagradu Man Buker 2011. godine, jedan od članova žirija se povukao, izjavivši da autor pati od terminalnog solipsizma i “iznova, iznova i iznova piše o istoj temi u skoro svakoj svojoj knjizi.”

U “Teatru Sabat”, Rot je opisao natpis na nadgrobnom spomeniku svog junaka: “Sodomist, zlostavljač žena, uništitelj morala.”

Bivša žena Kler Blum napisala je svoje memoare koji su postali bestseler “Odlazak iz kuće za lutke”, u kome se glumica prisećala čitanja nacrta za Rotov roman “Obmana”.

Sa užasom je oktrila da se među njegovim junacima nalazi i dosadnjikava sredovečna supruga po imenu Kler, udata za pisca sklonog preljubi po imenu Filip.

Blum je takođe opisala svog bivšeg muža kao hladnog, manipulativno i nestabilnog. (Iako ga je, uprkos svemu, volela). Knjigu je objavio Virago Press, čiji je osnivač Karmen Kalil, upravo onaj sudija koje se zbog Rota nekoliko godina pre toga povukao iz Bukerovog komiteta.

Rotovi ratovi su očigledno dolazili iznutra.

Preživeo je pucanje slepog creva krajem 60ih, i depresiju koja vodila u suicidalnost 1987. Razočaran reakcijama na njegov roman iz 1993 “Operacija Šajlok”, ponovo je pao u tešku depresiju i godinama je jedva komunicirao sam medijima.

Za sav humor u njegovim radovima – i, rekli bi prijatelji, u privatnom životu – zaslužan je autorov jako taman pogled na svet.

Godine 2012, objavio je da će prestati da piše prozu, i umesto toga će se posvetiti pomaganju biografu Blejku Bejliju u pisanju njegove biografije. Do 2015. se povukao iz javnog života.

Nikada nije obećavao da će biti prijatelj sa svojim čitaocima; pisanje je bilo njegova jedina nagrada, pripovedanje o “životu, u svoj njegovoj besramnoj nečistoći”.

Sve do svog naglog povlačenja, Rot je bio posvećen, produktivan autor, koji je često objavljivao jednu knjigu godišnje, i bio veoma velikodušan prema piscima iz drugih zemalja.

Godinama je uređivao serijal “Pisci iz drugih Evropa”, u kojima su autori iz Istočne evrope imali priliku da dopru do Američkih čitalaca; Milan Kundera je bio jedan od njih. Rot je takođe omogućio da do šire čitalačke publike dođ i jedan proslavljeni izraelski pisac Aron Aplfeld.

Rot je svoju karijeru započeo dižući glas protiv komformizma 50ih, a okončao ju je braneći bezbednost 40ih; najtopliji u pisanju je bio kada bi opisivao svoje detinjstvo, a najozlojeđeniji i najljući kada bi pisao o šoku gubljenja nevinosti.

Izvor: independent.co.uk
Preevod: Danilo Lučić