Donald Saterlend u 10 ključnih uloga Donald Saterlend, slavni glumac preminuo u 89. godini, tokom karijere duže od pola veka odigrao na desetine najrazličitijih uloga. Evo 10 najboljih po izboru Britanskog filmskog instituta.

Duhovit, inteligentan i pronicljiv pri odabiru, Donald Saterlend bio je glumac koji je mogao da ukrade scenu a da ne deluje da bilo šta radi. Rođen je u Kanadi, ali je 1957. godine otišao da studira glumu u Velikoj Britaniji. Tokom 1960-ih je počeo da dobija poslove i debitovao je na filmu sa Kristoferom Lijem u Zamku živih mrtvaca (1964). Evo 10 njegovih najboljih filmova.

Dvanaest žigosanih (Dirty Dozen, 1967)
Reditelj: Robert Oldrič

Pošto se pokazao korisnim u sporednim ulogama dok ih je nekoliko godina igrao u britanskim filmovima i na televiziji – naročito u Kući užasa doktora Straha (Dr. Terror’s House of Horrors, 1965) i Fanatiku (1965) – Saterlend je doživeo veliki proboj u Holivud u divljem, nihilističkom, neodređeno antiratnom filmu o „momcima u misiji“ Roberta Oldriča.

Pošto se našao u društvu teške kategorije sa Lijem Marvinom, Ernestom Borgninom, Robertom Rajanom i Džonom Kasavetesom, mladi Kanađanin je ostavio svoj pečat igrajući Pinklija, najslađeg ekscentrika među beznadežnim zatvorenicima regrutovanim u misiju u Drugom svetskom ratu koja im može doneti smrt ili slavu.

Čak i donosi najnezaboravniju komičnu bravuru kada treba da odglumi generala, a tu ulogu doživi previše entuzijastično.

Meš (M*A*S*H, 1970)
režija: Robert Altman

Nakon niza manjih uloga u Holivudu, Saterlend je dobio priliku da igra glavnu ulogu u satiričnoj komediji Roberta Altmana o hirurzima u Korejskom ratu. Iako to navodno nije bio najsrećniji spoj, a glumci su isprva bili nesigurni zbog Altmanovog nesputano improvizatorskog stila, ishod je klasik komedije u kom se šale gomilaju i sustižu jedna drugu tako da se nekad čuju samo napola i uput.

Saterlend igra Oko Sokolovo Pirsa koji, zajedno sa Traperom Džonom, ne poštuje ništa sem vrhunske hirurgije, a buni se protiv svega drugog. Ovo je odličan primer Saterlendovog opuštenog komičarskog stila i njegovog prisnog odnosa sa kolegama, a naročito sa Eliotom Guldom sa kojim će ponovo igrati zajedno u Špijunima (S*P*Y*S, 1974).

Kelijevi heroji (Kelly’s Heroes, 1970)
režija: Brajan Dž. Haton

Kelijevi heroji su za celu generaciju adolescenata bili savršen film: pljačkaška komedija smeštena u Drugi svetski rat prepuna akcije, viceva i glasnih eksplozija. Bio je to u suštini zamajac za Klinta Istvuda, rešenog da ponovi uspeh sa Orlovim gnezdom (Where Eagles Dare, 1968) istog reditelja, ali on promiče kroz taj film blago zbunjen, a film je ukrala komična ekipa glumaca sporednih uloga Teli Savalas, Don Rikls i, posebno, Donald Saterlend.

On igra Odbola, anahronog hipi narednika koji je neprestano urađen i ima najbolje replike, uglavnom o svojim dragocenim “talasima”. Nažalost, snimanje u Jugoslaviji nije bilo šala, pošto je Saterlend skoro umro od meningitisa.

Klut (Klute, 1971)
režija: Alan Džej Pakula

Džejn Fonda je zvezda Kluta, ćudljivog detektivskog trilera u noar stilu, a neočekivano je dobila i Oskara na svojoj najnižoj tački popularnosti među prosečnim Amerikancima. Ali to kako je odigrala Bri, prostitutku koju progoni psihopata, ne bi uspelo bez kontrasta sa kojim je Donald Saterlend predstavio Džona Kluta, introvertnog detektiva uvučenog u njen svet nakon što joj je prisluškivao telefon i pratio je.

Uz krajnje suptilnu i diskretnu glumu Saterlend nalazi načina da odigra elementarnu pristojnost a da ne postane sentimentalan. A sa tim postepenim razvijanjem ljubavne priče između njega i Fonde oboje su uspeli prelepo da se snađu.

Ne okreći se (Don’t Look Now, 1973)
režija: Nikolas Reg

Saterlend u potresnoj studiji bola Nikolasa igra glavnu ulogu kao otac devojčice koja se udavila u užasnoj nesreći. On odlazi u Veneciju sa suprugom (igra je Džuli Kristi), koja postaje opsednuta idejom da njihova ćerka nekako pokušava da stupi u kontakt sa njima. Sve se završava jednim od najpoznatijih vrhunaca u istoriji horora, a celo to putovanje veličanstveno uzbuđuje, puno je maštovitih filmskih rešenja i nezaboravnih prizora Venecije van sezone.

Saterlend je saosećajan i do kraja ubedljiv, a veza između njega i Kristijeve uspostavljena je kroz klasičnu scenu vođenja ljubavi, toliko snažnu da se godinama šuškalo da su to uradili zapravo. Suvišno je reći da su glasine bile lažne.

Kazanova  (Casanova, 1976)
režija: Federiko Felini

Federiko Felini nikada nije hteo da priču o Kazanovi pretvori u standardnu dramu epohe, a film koji je iz toga proistekao jedinstven je po krajnje stilizovanoj vizuelnoj formi i čudnoj, svesno neerotičnoj atmosferi.

Nesimpatije samog Felinija prema liku značile su da Saterlend treba legendarnog ljubavnika da odigra kao smešnu ličnost koja postaje saosećajna tek na kraju, kada pristupi odmeravanju ličnog ispunjenja i dozvoljeno mu je da nestane u izmaglicama istorije sa mehaničkom lutkom. Bilo je to veoma izazovno iskustvo za Saterlenda, koji je morao da nosi ogromnu količinu šminke i brije glavu, ali je njegova gluma, uz svu tu grotesknost, na kraju veoma dirljiva.

Invazija telokradica (Invasion of the Body Snatchers, 1978)
režija: Filip Kaufman

Adaptacija romana Džeka Finija u režiji Filipa Kaufmana bila je isprva mnogo kritikovana kao manje uspela u odnosu na original Dona Zigela, ali joj je vreme išlo naruku, posebno kada se gleda kao neka vrsta komplementarnog dela, koje se bavi velikim gradom, a ne teskobama života u malom gradu.

Donald Saterlend postaje savršeni urbani heroj, vrcav i blago zanet sanitarni inspektor koji postepeno shvata da je to što se ljudi oko njega menjaju posledica podmukle invazije vanzemaljaca. Po tome koliko je snažno izveo ovu rolu vidi se da je bio sposoban da nosi holivudski film kao tumač glavne uloge, a posebno je upečatljiv na kraju, kada dolazi do momenta koji opravdano može da nazove ikoničnim.

Obični ljudi (Ordinary People, 1980)
režija: Robert Redford

Obični ljudi, režiserski debi Roberta Redforda, često se otpisuje kao delo koje je nezasluženo dobilo Oskara za najbolji film umesto Razjarenog bika (Ragin Bull, 1980) Martina Skorsezea. Ali, makar za ovog gledaoca, taj film je značajan i vredan zbog skalpelski precizne analize sloma belačke protestantske porodice nakon smrti sina miljenika.

Timoti Haton, Džad Hirš i Meri Tajler Mur dobili su velike uloge, ali je središte filma Saterlend, koji igra oca dok očajnički pokušava da održi porodicu na okupu i shvata da se između njega i njegove supruge stvorio jaz. I ponovo Saterlendova svedena gluma čini lika kojeg igra potresnim.

Dž. F. K. (JFK, 1991)
režija: Oliver Stoun

Negde na sredini sulude fantazije Olivera Stouna na temu ubistva Kenedija, visokomoralni heroj Kevina Kostnera susreće tajanstvenog čoveka, Iksa, i ceo zaplet filma objašnjava se i njemu, kao i sporijima u publici. To je ključna scena koja treba da održi pažnju gledalaca tokom dugog monologa. Genijalni gest bio je prepustiti to Donaldu Saterlendu.

To je pravi masterklas o tome kako održati dugi govor a ne postati dosadan ili se ponavljati, kao i o tome kako privući pažnju publike dok iznosite složene informacije. Za 15 minuta, Saterlend – kao što je uradio i u kameu u Povratnom udaru (Backdraft) iz iste godine – odlazi i film odlazi s njim.

Gordost i predrasuda (Pride & Prejudice, 2005)
režija: Džo Rajt

Čak i u osmoj deceniji života se Saterlend zavidno redovno pojavljivao na televiziji i u filmovima. Uloga u kojoj sam najviše uživao u poslednjih 10 godina njegove karijere¹ je lik gospodina Beneta iz adaptacije Gordosti i predrasude u režiji Džoa Vajta. To je škakljiva uloga, traži veliku suzdržanost i svedeni humor.

Gospodin Benet je fin čovek, ali je u srži od čelika i veoma je mudar. To je savršena uloga za Saterlenda i dozvolila mu je da se igra do kraja i da dominira svojim scenama, često kroz ništa više do blage promene izraza lica. Kada na kraju filma konačno da pristanak za udaju ćerke, osetimo da je to, ako je već on podržava, onda i najbolja stvar koja može da se uradi.