“Abigel” – kultni roman o prijateljstvu, avanturama i ratu u Mađarskoj

Kultni bildungsroman Magde Sabo (1917–2007), prvi put objavljen u Mađarskoj 1970. godine, prožet je humorom, toplinom i potresnom radnjom.

Godina je 1943, a glavna junakinja Gina Vitai je razmažena i svojeglava tinejdžerka iz Budimpešte, čiji se život iz korena menja, kada je otac, general u vojsci, šalje u osamljeni kalvinistički internat za devojke u istočnoj Mađarskoj. Škola je hermetički zatvoren svet sa svojim strogim pravilima i propisima: Gina mora da se ošiša, odrekne svoje dragocene imovine i zameni svoju odeću zastarelom školskom uniformom. Tokom njihovih šetnji, koje se odvijaju pod nadzorom, ona primećuje da se učenici pojavljuju „sa svojim zastrašujućim šeširima i torbama sa izvezenim lalama na ramenima, poput izduženog roja identičnih plavih insekata“. Kada izneveri poverenje svojih novih školskih drugarica  otkrivajući učiteljima tajnu tradiciju, Ginini vršnjaci je ostrakizuju, pa stoga ona odluči da pobegne.

Uprkos ogromnoj propagandi koja ubeđuje u suprotno, Mađarska gubi rat. Junakinja disidentkinja izaziva negodovanje i komešanje među učenicima i nastavnicima lepljenjem plakata po gradu na kojima piše: „Zaustavite ovo besmisleno prolivanje mađarske krvi! […] Sačuvajte živote svoje dece za bolju budućnost!“ Konačno, Gina zna da mora ostati u školi zbog svoje sigurnosti i sigurnosti svog oca.

Iz očaja će se okrenuti ka Abigel, misterioznoj statui iz vrta, koju ostale učenice mole da im ispuni želje. Popustivši pod tradicijama škole, Gina se na kraju sprijatelji sa svojim školskim drugovima i postane zaokupljena školskim dramama. Romanse za koje se sumnjiče nastavnici i sitnice iz svakodnevnog života školskih devojčica ponekad budu preplavljujuće, što usporava tempo u srednjem delu romana. Zaplet na kraju ipak staje na noge, a rasplet se odvija kroz niz preokreta u poslednjem trenutku, koji postavljaju pitanje ko je zaista imun na rat.

Kip Abigel zapoveda Gini da izvrši odvažni plan zamene dokumenata četvorice jevrejskih drugarica falsifikovanim ispravama. Ovde njena tinejdžerska narcisoidnost počinje da popušta: „Brige koje su je pogodile takvom snagom bile su one koje su se uvek skrivale u dubini njene svesti, samo što nikada nije puno razmišljala o njima, jer je se nisu lično ticale.“ Ubrzo se našla u središtu zavere koja ima za cilj da razotkrije njenog oca kao člana mađarskog pokreta otpora.

Inspirisana sopstvenim iskustvom autorke koja je bila učiteljica u verskom internatu za devojčice ranih 40-ih, knjiga se ističe uvidima u burna adolescentska prijateljstva i psihologiju štićenica internata. Autorka piše s velikodušnošću i toplinom – podjednako je sposobna da izazove dramatičnu napetost i smeh; kada je pobegla usred noći kroz spavaonicu, Gina navlači više pari donjeg veša koji su poklonile njene školske drugarice kako bi se zgrejala u prohladnoj bašti.

Nakon što su joj oduzete književne nagrade i nakon što je cenzurisana i označena kao neprijatelj Komunističke partije, Sabo se danas ponovo slavi u svojoj zemlji, kao i u inostranstvu, zajedno sa Abigel i njenim najpoznatijim delom Vrata (1987), koje se smatra za jedno od najpopularnijih proznih knjiga u Mađarskoj.

Roman je prevela Marija Cindori Šinković, a nedavno ga je objavilo Kontrast izdavaštvo.